YAŞLILARA YÖNELİK SOSYAL GÜVENLİK VE SOSYAL YARDIM UYGULAMALARI


19.03.2014 

"Yaşlılar Haftası" içinde yayınlanan bu programımızı biz de yaşlılara ayırdık ve yaşlılara yönelik sosyal politikalardan söz ettik. Ülkemizdeki uygulamalar yanında Almanya'daki uygulamalardan da örnekler verdik. 

Ağırlıklı olarak üzerinde durduğumuz konular, 65 Yaş aylığı, yaşlı bakım hizmetleri, bakım sigortası, Türkiye'de bakım sigoırtasına yönelik çalışmalar ve yurtdışındaki uygulamalardı. 





Okan Güray BÜLBÜL

Ülke olarak henüz yaşlılık riskiyle sosyal güvenlik mekanizmaları açısından tam olarak karşılaşmadık.2050 yılından sonra daha ciddi bir şekilde bu yaşlılık riskinin ortaya çıkaracağı diğer problemlerle uğraşmaya başlayacağız. Nüfus azalması, nüfusun yaşlanmasının ilk aşaması anlamına gelmektedir.Nüfusun artışını sağlayamazsak mevcut nüfusun yaşlanması problemiyle karşı karşıya kalacağız.  2013 verilerine göre 55 yaş ve üstü kişilerin toplam nüfus içindeki payı %15.9'dur. Bu oran 2023'de %20.3'e çıkacaktır. Bu anlamda bir anda bu tehlikeyle karşı karşıya kalacağız ve bu da çok ciddi bir sorun anlamına gelmektedir. 


Türkiye'de 2070 yılında her dört kişiden biri yaşlı olacaktır. Bunun da ortaya çıkartacağı birkaç problem olacaktır. Bunlardan ilki; sağlık harcamalarının artması, ikincisi sosyal hizmet ve sosyal yardımların çok daha yüksek miktarlarda olması gerektiği ve buna ilişkin insan kaynağının yer almaması ve son olarak da finansman olarak bu hizmetlerin nasıl karşılanacağı düşüncesi olacaktır.  Türkiye nüfusunun genç olması nedeniyle övünüyoruz fakat 2070 yılı tahminlerine göre Türkiye yaşlanacak.

Türkiye'de yaşlılara yönelik olarak uygulanan 3 tür hizmetten bahsedebiliriz. Bir tanesi sosyal güvenlik sistemimizden sağlanan emeklilik yardımlarıdır. Dolayısıyla belirli bir süre çalışmanız karşılığında prim ödeme gün sayınızı,yaşınızı tamamlarsanız emekli olabiliyorsunuz. Emekli olduğunuz zaman çalışmadığınız yaşlılık döneminde gelirinizin korunması amacıyla size bir emekli aylığı bağlanıyor. Diğer yaşlılara yönelik sağlanan sosyal politikalardan biri de sosyal hizmettir.60  yaş ve üzerindeki kişilere yönelik huzur evleri vardır. Huzur evlerinden başvurarak ve gerektiğinde belirli şartları sağlıyorsanız Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Yaşlı ve Engelliler Genel Müdürlüğü'nün kurduğu bir komisyonda eğer uygun görülürseniz huzur evlerinden bakım hizmeti alabiliyorsunuz. Türkiye'de  huzur evleri kavramına bakış pek olumlu karşılanmamaktadır. Bizim kültürel yapımız,düşünce tarzımız,inancımız huzur evlerini yaşlı bakımında ilk opsiyon olarak değerlendirmiyor. Bakım sigortası tek tip bir sigorta kolu değildir. Bakım sigortasını ülkenin kendi değerlerine göre dizayn edebilirsiniz.Örneğin, Almanya'da  sağlanan yardımlar 3 tiptir. Birincisi; size birisinin bakması tasarlanıyor.Bakım sigortasında ödediğiniz primler karşılığı  belli günlerde eve gelip temel ihtiyaçları karşılayan ve tekrar görevine dönen bir sosyal hizmet uzmanı var. İkinci bir tercih kişilere  doğrudan  para yardımı yapılabiliyor.

Egemen CANTÜRK

Bildiğimiz üzere yaşlı nüfus ve 65 yaş üzeri nüfusun çoğalması Almanya'nın en büyük problemlerinden biri haline gelmiştir.   Almanya'da 45 yaşın altındakiler genç nüfus olarak adlandırılmaktadır. Almanya'da bakım sigortası gerçek anlamda bir zorunluluktur. Çünkü Almanya'ya baktığımız zaman gerçekten nüfusun her geçen gün daha da yaşlandığını görüyoruz. 

Almanya'da 1995 yılından beri ikametgah eden hemen hemen herkes bakım sigortasına sahiptir.  Bakım sigortası özellikle yasal bir hastalık sigortanız varsa aynı zamanda bu sigorta çerçevesinde bir bakım sigortasına da sahip olmuş oluyorsunuz. Bu sigortadan faydalanabilmek için son on yıl içerisinde en az beş yıl sigorta aidatı ödemiş olmanız gerekiyor. Aile sigortası anlamında da bakacak olursak; eğer eşiniz çalışmıyorsa ev hanımıysa bu anlamda da eşiniz de bu haktan yararlanmış oluyor. 


Bildiğimiz üzere Almanya'da sosyal devlet anlayışı hakimdir. Bu anlamda baktığımızda eğer sizin bakım sigortası   konusunda primlerinizi ödememeniz ya da herhangi bir anlamda sağlık kasasına çok fazla bir aidat yatırmamanız durumunda devlet devreye giriyor. 

Özellikle bu anlamda bakım sigortasından yararlanabilecek herhangi bir maddi birikiminizde yoksa Almanya'da sosyal hizmetler dairesi işi üstleniyor. Hangi durumda insanların bakım sigortasından yararlandığı konusunu biraz daha açacak olursak; öncelikle fiziksel-zihinsel ve ruhsal bir hastalığa sahip olan veya engelli olanlar her şeyden önce bu durumda olan kişilere öncelik tanınıyor. 

Günlük işlerini bağımsız olarak yapamayacak kişilerde mutlaka bir hasta bakım servisinden gelen bir elemanla birlikte yaşamını idame ettirmek durumundadır. Bu anlamda gerçekten hasta bakım servislerinin özellikle Almanya'da yaygınlaştığını söyleyebiliriz. Her ne kadar yaygınlaşsa dahi Almanya'da yaşlı nüfusun her geçen gün artması ve buna bağlı olarak bakıma muhtaç insanların çoğalmasını göz önünde tutarsak hasta bakım merkezilerinin önemi anlaşılır. Bu anlamda çok ciddi bir açık vardır. Hasta bakım merkezleri işsizliğin olmadığı bir alandır.

Örnek verecek olursak; Almanya'da 2.5 milyon kişi bir yerde yardıma muhtaç olarak yaşamaktadır. Bu durumun 2030 yılında yılında 3.5 milyona çıkacağı tahmin edilmektedir. Bu durum ciddi anlamda Almanya'da ilerleyen yıllarda özellikle 20-25 yıl içerisinde Almanya'nın bu sorunu bir şekilde çözümlemesi gerekiyor. Tekrar bakım sigortasına gelecek olursak, bakım sigortasından yararlanmak bir anlamda Almanya'da hastalık sigortası gibi zorunlu bir hale geldi. 

___________________________________________________________